Odleżyny – przyczyny, klasyfikacja, opatrunki na odleżyny

Odleżyny są rodzajem ran, które pojawiają się na skórze oraz na błonach śluzowych jako skutek nadmiernego ucisku na tkanki. Na powstawanie odleżyn narażone są osoby obłożnie chore, mające trudności z samodzielnym poruszaniem się. Jakie są stopnie odleżyn? Jak powinno przebiegać ich leczenie?

Kiedy dochodzi do powstawania odleżyn?

Bezpośrednią przyczyną odleżyn jest niedokrwienie tkanek, które jest rezultatem zaburzenia krążenia tętniczego i żylnego na skutek długiego ucisku. Najczęściej widoczne są w miejscach, w których części kostne stykają się z powierzchnią, na przykład łóżkiem.

Odleżyny powstają w poniższych okolicach:
- plecy
- pośladki
- łokcie
- kostki i pięty

Nieleczone odleżyny prowadzą do martwicy tkanek – dochodzą nawet do warstwy tkanki mięśniowej i kostnej. Są podatne na infekcje, które mogą wywołać sepsę.

Klasyfikacja stopni odleżyn

Odleżyny klasyfikowane są na podstawie skali Thorrance’a. Jakie są stopnie odleżyn u chorych?

1 stopień – skóra jest lekko zaczerwieniona, po nacisku blednie.
2 stopień – zaczerwienienie na skórze nie blednie nawet przy nacisku. Pojawiają się dolegliwości jak ból, obrzęki, pęcherze.
3 stopień – rana otwiera się na całej grubości skóry, można zauważyć w niej żółte masy tkankowe i ziarninę w kolorze czerwieni. Dookoła owrzodzenia pojawia się obrzęk, zaczerwienienie.
4 stopień – rana dochodzi do tkanki podskórnej, widać w niej martwicze zmiany w czarnym kolorze.
5 stopień – martwica rozszerza się i dochodzi do warstwy mięśni, stawów, kości. W dnie rany widać czarne tkanki martwicze.

Jak leczy się odleżyny?

Odleżynom najlepiej zapobiegać. W tym celu zaleca się częstą zmianę pozycji chorego – co około 2 godziny. Gdy doszło już do powstania ran, wdraża się odpowiednie leczenie. Jednocześnie konieczne jest wyeliminowanie przyczyny – ucisku tkanek.

Leczenie odleżyn jest zależne głównie od ich stopnia i fazy gojenia się rany. Inne postępowanie wdraża się przy odleżynach 1 i 2 stopnia, natomiast inne przy wyższych stopniach, gdy dochodzi już do pojawienia się rany.

Przy zmianach martwiczych konieczne jest również oczyszczenie rany przez chirurga. Stosuje się też zabiegi przeszczepiania skóry, a nawet terapię larwami much, które żywią się zmienionymi chorobowo tkankami.

Aby rana goiła się dobrze, niezbędne jest wybranie właściwych opatrunków. Ważne jest, aby zmiana cały czas była chroniona i wilgotna, ponieważ takie środowisko przyspiesza procesy tworzenia się nowych tkanek, a także minimalizuje ból.

Fazy gojenia się odleżyn

Procesy gojenia się skóry w przypadku odleżyn następują powoli. Im wyższy stopień odleżyn, tym trudniejsze ich leczenie, dlatego konieczna jest troskliwa opieka nad chorym i zapobieganie pojawianiu się kolejnych ran.

Pierwsza faza gojenia odleżyn trwa 3-4 dni. To tzw. faza wysiękowa, gdy rana jest zaczerwieniona, sączy się z niej wydzielina. Rana oczyszcza się – dochodzi do usuwania zmienionych chorobowo tkanek.

Druga faza gojenia odleżyn trwa przez około 14 dni. To tzw. faza ziarnowania. W ranie dochodzi wtedy do pojawienia się ziarniny, czyli nowej tkanki o czerwonym kolorze, bogatej w naczynia włosowate.

Trzecia faza gojenia odleżyn jest fazą naskórkowania. W miejscu rany tworzy się naskórek. To najdłuższa faza, która może trwać od kilku tygodni do paru lat.

Rodzaje opatrunków na odleżyny

W leczeniu odleżyn stosowane są różne rodzaje opatrunków, które dobiera się indywidualnie do ich stopnia. Nowoczesne opatrunki pozwalają na uzyskanie bardzo dobrych rezultatów – przyspieszają procesy gojenia, chronią ranę, zapobiegają jej infekcjom i zanieczyszczeniu.

Opatrunki z folii poliuretanowej – błony półprzepuszczalne

Wykonane z cienkiej, nieprzepuszczalnej folii, która umożliwia obserwację rany. Polecane na niesączące rany lub rany z niewielkim wysiękiem, ponieważ mają niskie właściwości absorpcyjne.

Opatrunki hydrokoloidowe

Mają postać plastrów, płytek lub past, które zabezpieczają ranę przed drobnoustrojami i wodą, ale jednocześnie umożliwiają odparowywanie z niej nadmiaru wilgoci bez jej nadmiernego wysuszenia. Przy kontakcie z raną zaczynają wytwarzać żel, a przez to wspomagają ziarnowanie – tworzenie nowych naczyń włosowatych w ranie. Sprawdzają się jako opatrunki na odleżyny 2 stopnia oraz wyższych stopni, także w przypadku pojawienia się tkanek martwiczych.

Opatrunki alginianowe

Mają postać płytek i sznurów – wytwarzane są z alg brunatnic morskich. Silnie wchłaniają wysięki, tworząc żelowe, włókniste struktury. Hamują krwawienie.

Opatrunki hydrożelowe

Oferowane są w formie żelu, który zbudowany jest z polimerów karboksymetylocelulozy z dodatkami. Są nanoszone bezpośrednio na rany. Sprzyjają usuwaniu tkanki martwiczej, strupów, nawilża. Nie powodują uszkodzenia tkanki ziarnującej. Stosowane są z opatrunkiem wtórnym.

Opatrunki hydrowłókniste

Produkowane z włókien karboksymetylocelulozy sodowej, wzbogacone o jony srebra, które zwalczają drobnoustroje i zapobiegają infekcjom. To plastry na odleżyny ze srebrem tworzące wilgotne środowisko wspomagające gojenie ran. Wchłaniają wysięki i produkują żel, który wypełnia wnętrze rany.

Opatrunki dekstranomery

Do ich wytwarzania używany jest kopolimer dekstranu, który wspomaga gojenie się trudnych ran. Opatrunki te mają formę sprayu lub proszku umieszczanego w ranie i przykrywanego zewnętrznym opatrunkiem. Przy kontakcie z wysiękiem tworzą żel i wspomagają ziarnowanie.