Tracheostomia a życie codzienne – jak radzić sobie z wyzwaniami?

Tracheotomia to zabieg polegający na wytworzeniu otworu w tchawicy, który umożliwia oddychanie, gdy drogi oddechowe z różnych powodów stają się niedrożne. W jego wyniku wyłaniana jest tracheostomia. Choć znacząco poprawia ona komfort życia i często je ratuje, niesie ze sobą nowe wyzwania w codziennym funkcjonowaniu. Jak sobie z nimi radzić?

1. Pielęgnacja tracheostomii

Głównym wyzwaniem, z jakim stykają się pacjenci z tracheostomią, jest konieczność jej regularnej pielęgnacji.

Rurka tracheostomijna umieszczana w tracheostomii powinna być systematycznie czyszczona z zalegającej w niej wydzieliny i wymieniana według zaleceń lekarza. Obszar wokół stomii należy również dokładnie oczyszczać.

Przed rozpoczęciem pielęgnacji należy pamiętać o zasadach higieny i dokładnie umyć ręce, aby zapobiec powstaniu infekcji.

2. Problemy z mową po tracheotomii

Pacjenci z tracheostomią doświadczają problemów z mową, ponieważ wykonanie otworu w tchawicy uniemożliwia prawidłowy przepływ powietrza przez tchawicę. Nie oznacza to jednak, że komunikacja werbalna nie jest wtedy niemożliwa.

Mówienie ze stomią jest możliwe, a w tym celu zaleca się korzystanie ze specjalnych akcesoriów – zastawek fonacyjnych, które określane są także jako zastawki Passy-Muir. Dzięki nim można poprawić wymowę i porozumiewać się łatwiej.

Gdy wykorzystanie zastawki nie jest możliwe, alternatywą jest nauka mowy przełykowej, która polega na generowaniu dźwięku poprzez odpowiednie drgania przełyku i ułożenie języka i warg.

Wskazane są także ćwiczenia mowy, które mogą odbywać się pod okiem logopedy. Zaleci on wtedy, jakie ćwiczenia prowadzić, aby wymowa była wyraźniejsza.

3. Jedzenie z tracheostomią

Pacjenci, którzy mogą jeść doustnie, mogą spożywać posiłki normalnie albo stosować rurkę tracheostomijną z balonikiem. Balonik przed posiłkiem musi być napompowany powietrzem, dlatego pokarm nie dostaje się wtedy do dróg oddechowych. Po zakończeniu posiłku odsysa się powietrze z balonika.

Należy pamiętać o poniższych zasadach:
• Jeść powoli, zwracając uwagę na poprawne przełykanie,
• Jeść dania półpłynne, a dopiero po opanowaniu ich prawidłowego przełykania przejść do posiłków stałych,
• Unikać picia napojów gazowanych, które zwiększają niebezpieczeństwo zachłyśnięcia.

Niektórzy pacjenci po wykonaniu tracheostomii mogą wymagać założenia sondy żołądkowej, jeśli pojawia się ryzyko zachłyśnięcia się jedzeniem.

Jeśli mięśnie gardła i krtani są nadmiernie osłabione, co uniemożliwia jedzenie doustne, wówczas zalecane są ćwiczenia pod okiem logopedy, co pozwoli na poprawę ich stanu.

4. Wysychanie tracheostomii

Kolejnym problemem, jaki dotyka osób z tracheostomią, jest jej nadmierne wysychanie, które może powodować trudności z oddychaniem. Do dróg oddechowych dostaje się wtedy zimne, suche i nieprzefiltrowane powietrze, co zwiększa potrzebę kaszlu, wytwarzanie śluzu oraz podwyższa ryzyko infekcji.

Aby zapobiegać takim problemom, zaleca się usuwanie wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych, która może blokować przepływ powietrza i duszności.

Również zalecane jest używanie wymiennika ciepła i wilgoci (HME). To rodzaj zaworu, który dba o ciepło i wilgoć w drogach oddechowych.

W domu należy zadbać o to, aby powietrze było czyste i nawilżone. Do tego celu stosować można oczyszczacze i nawilżacze powietrza. Powinno się też unikać miejsc, gdzie powietrze jest zanieczyszczone.

5. Higiena z tracheostomią

Podczas kąpieli należy pamiętać o tym, aby zabezpieczyć tracheostomię przed dostawaniem się do niej wody, co mogłoby wywołać zachłyśnięcie. Do tego celu stosowane są specjalne osłony.

Należy również pamiętać o myciu zębów i jamy ustnej, ponieważ brak higieny może zwiększać ryzyko infekcji.

6. Wsparcie psychiczne

Pacjenci z tracheostomią często doświadczają również problemów natury psychicznej. W nowej sytuacji czują się niepewnie, są zestresowani, a niekiedy popadają w depresję.

Bardzo pomocne jest wtedy wsparcie najbliższych, a także korzystanie z grup wsparcia, czy to online, czy stacjonarnie, co pozwoli na łatwiejsze poradzenie sobie z nowymi wyzwaniami.

W razie poważniejszych problemów zaleca się także konsultację z psychologiem albo psychiatrą.

Źródła:
Poradnik pielęgnacji pacjenta z rurką tracheostomijną w warunkach domowych: https://www.wss.com.pl/images/Programy_edukacyjne/PORADNIK_PIEL%C4%98GNACJI_PACJENTA_Z_RURK%C4%84_TRACHEOSTOMIJN%C4%84_W_WARUNKACH_DOMOWYCH.pdf
Tracheotomia w oddziałach intensywnej terapii, Magdalena Korpas-Wasiak, Katarzyna Śmiechowicz, Waldemar Machała, Paweł Lesiak, Anestezjologia i Ratownictwo 2014; 8: 181-188.