Stolec tłuszczowy – dlaczego kał nie chce się spłukać?

Zdarza się, że po skorzystaniu z toalety zauważamy, iż kał unosi się na wodzie, pozostawia tłusty osad lub trudno go spłukać. Choć może wydawać się to błahostką, taki objaw często sygnalizuje poważniejsze zaburzenia wchłaniania tłuszczów. Mówimy wówczas o tzw. stolcu tłuszczowym.

Czym jest stolec tłuszczowy?

Stolec tłuszczowy, medycznie nazywany steatorrhea, to objaw polegający na wydalaniu nadmiaru tłuszczu z organizmu. Zazwyczaj manifestuje się on jako biegunka tłuszczowa w której nadmiar niestrawionych lipidów wydalany jest z organizmu.

Charakterystyczne cechy to:

• jasny, szarawy lub żółtawy kolor stolc
• tłusta, połyskująca powierzchni
• nieprzyjemny, intensywny zapach,
• trudność w spłukaniu (kał unosi się na wodzie lub zostawia tłusty pierścień).

W prawidłowych warunkach tłuszcze są rozkładane w jelicie cienkim przez enzymy trzustkowe (lipazy) i żółć. Jeśli proces ten zostanie zaburzony – tłuszcz nie jest trawiony i wydostaje się wraz ze stolcem.

Najczęstsze przyczyny tłuszczowego stolca

1. Niewydolność trzustki
   – najczęstsza przyczyna. Występuje m.in. w przewlekłym zapaleniu trzustki, mukowiscydozie lub po resekcji trzustki.
   – brak enzymów trawiennych uniemożliwia rozkład tłuszczów.

2. Choroby wątroby i dróg żółciowych
   – przy kamicy, nowotworach lub cholestazie żółć nie dociera do jelita, co utrudnia emulgowanie tłuszczu.

3. Celiakia (nietolerancja glutenu)
   – uszkodzenie kosmków jelitowych ogranicza wchłanianie składników odżywczych, w tym tłuszczu.

4. Zespół jelita krótkiego lub choroby zapalne jelit (Crohna, wrzodziejące zapalenie)
   – skrócenie odcinka jelita lub stan zapalny zmniejsza powierzchnię wchłaniania.

5. Zaburzenia po operacjach bariatrycznych
   – po zmniejszeniu żołądka lub ominięciu części jelita tłuszcze nie są wchłaniane w całości.

6. Nadmierne spożycie tłuszczów lub leków hamujących ich wchłanianie (np. orlistatu)
   – preparaty odchudzające z orlistatem (Xenical, Alli) blokują działanie lipaz, co powoduje tłusty stolec.

Dlaczego kał nie chce się spłukać?

Tłuszcz jest lżejszy od wody, dlatego stolec z dużą ilością lipidów unosi się na powierzchni i przykleja do porcelany.
Dodatkowo jego konsystencja jest miękka i mazista, przez co nie rozpada się w wodzie. Tłuszcze tworzą na powierzchni toalety cienką, tłustą warstwę – to właśnie ten efekt sprawia, że „kał nie chce się spłukać”.

Jak rozpoznać i zdiagnozować problem?

Jeśli tłusty, jasny stolec utrzymuje się dłużej niż kilka dni, należy skonsultować się z lekarzem.
Diagnostyka obejmuje:

• badanie ogólne stolca (ocena zawartości tłuszczu),
• test elastazy trzustkowej w kale (ocena funkcji trzustki),
• badania enzymów wątrobowych (ALT, AST, ALP, GGTP),
• USG jamy brzusznej lub tomografię trzustki i wątroby,
• testy w kierunku celiakii.

Jak postępować w przypadku stolca tłuszczowego?

Leczenie zależy od przyczyny.
Najczęściej obejmuje:

• dieta niskotłuszczowa – ograniczenie smażonych potraw, śmietany, tłustego mięsa, masła, orzechów, fast-foodów,
• enzymy trzustkowe w kapsułkach – uzupełniają brak lipaz (np. kreon, lipancrea),
• preparaty żółciopędne – jeśli przyczyną jest zastój żółci,
• leczenie choroby podstawowej – np. celiakii lub zapalenia trzustki,
• suplementacja witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) – ich niedobory są częste przy zaburzeniach wchłaniania.

Ważne, by nie bagatelizować objawu. Tłuszcz w kale oznacza, że organizm nie wykorzystuje w pełni energii z pożywienia i może prowadzić do niedożywienia.

Kiedy do lekarza?

Skontaktuj się z lekarzem, jeśli:

• stolec tłuszczowy utrzymuje się ponad tydzień,
• pojawiła się utrata masy ciała lub brak apetytu,
• występują bóle w nadbrzuszu lub biegunka,
• zauważysz żółtaczkę (zażółcenie skóry i oczu).

Wczesna diagnoza pozwala skutecznie leczyć przyczynę i uniknąć powikłań metabolicznych.

Stolec, który nie chce się spłukać, to często nie problem toalety, lecz sygnał od organizmu, że trawienie tłuszczów jest zaburzone.
Najczęściej odpowiada za to niewydolność trzustki, zastój żółci lub uszkodzenie jelit.

Warto zwrócić uwagę na wygląd stolca i w razie niepokojących zmian skonsultować się z lekarzem – szybka diagnoza i odpowiednie leczenie przywracają prawidłowe trawienie i komfort życia.

Źródła:

• MpD-02-2022 gastro – Zaburzenia wchłaniania — Karolina Radwan, Piotr Radwan; Universytet Medyczny w Lublinie / Medicover; 2022 —https://www.researchgate.net/publication/361810823_MpD-02-2022_gastro_Zaburzenia_wchlaniania
• Steatorrhea (Fatty Stool): Definition, Causes, Treatment — Cleveland Clinic — https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/24049-steatorrhea-fatty-stool