Skąpomocz – czym jest rzadkie oddawanie moczu? Powody, objawy i diagnostyka

Skąpomoczem określa się symptom, w przypadku którego dochodzi do zbyt rzadkiego oddawania małych ilości moczu, co może być objawem wielu poważnych schorzeń i wymagać szybkiej pomocy lekarskiej. Co warto wiedzieć na temat skąpomoczu?

Czym jest skąpomocz?

Pod pojęciem takim jak skąpomocz albo oliguria znajduje się rzadkie oddawanie moczu oraz oddawanie moczu w bardzo małych ilościach – najczęściej do 500 ml dziennie w porównaniu średniej ilości 2,5 litra wydalanej przez zdrową osobę dorosłą.

Skąpomocz dzieli się na trzy główne kategorie w zależności od przyczyny tej dolegliwości:

• Skąpomocz nerkowy – następuje wtedy, gdy dolegliwość dotyczy samych nerek,
• Skąpomocz przednerkowy – ma on miejsce w sytuacji, gdy dochodzi do zaburzeń w krążeniu nerkowym,
• Skąpomocz pozanerkowy – występuje wtedy, gdy dolegliwość nie dotyka nerek, na przykład odnosi się do pęcherza moczowego, prostaty, urazów.

Jakie są przyczyny skąpomoczu?

Skąpomocz może mieć zróżnicowane przyczyny, dlatego też w diagnozowaniu tej dolegliwości kluczowe znaczenie ma określenie powodów rzadkiego oddawania moczu w mniejszych ilościach niż zwykle.

Poniżej prezentujemy najczęstsze przyczyny skąpomoczu zależnie od jego rodzaju:

Skąpomocz nerkowy

Do skąpomoczu tego rodzaju dochodzi w przypadku zaburzeń pracy nerek wynikającego z uszkodzenia ich struktury, dlatego też nie mogą one wtedy prawidłowo filtrować krwi, aby wytwarzać mocz, czemu mogą towarzyszyć także objawy takie jak krwisty albo mętny mocz, obrzęki rąk i twarzy, ból i pieczenie podczas oddawania moczu.

Najczęściej do pojawienia się skąpomoczu nerkowego prowadzą:

• Niewydolność nerek – zarówno ostra, jak i przewlekła,
• Zapalenia nerek – zapalenie kłębuszkowe, śródmiąższowe,
• Mocznica,
• Wodonercze.

Skąpomocz przednerkowy

Jak wspomnieliśmy wcześniej, do skąpomoczu przednerkowego dochodzi w przypadku zaburzeń w krążeniu nerkowym, co w konsekwencji prowadzi do produkcji mniejszych ilości moczu.

Najczęściej do pojawienia się skąpomoczu przednerkowego prowadzą:

• Odwodnienie organizmu, na przykład w przypadku pojawienia się wymiotów, gorączki czy biegunki,
• Niewydolność serca, czemu mogą towarzyszyć także dodatkowe objawy, takie jak szybsze męczenie się, zaburzenia rytmu serca, duszności, obrzęki,
• Urazy, na przykład krwotok albo oparzenia, które prowadzą do zredukowania ilości krwi w organizmie,
• Wstrząsy, na przykład wstrząs septyczny albo wstrząs kardiogenny.

Skąpomocz pozanerkowy

Z kolei do pozanerkowego skąpomoczu dochodzi wtedy, gdy pojawiają się problemy z odpływem moczu z układu moczowego, dlatego też jest on zablokowany.

Najczęściej do pojawienia się skąpomoczu pozanerkowego prowadzą:

• Kamica nerkowa, której mogą towarzyszyć silny ból, krwiomocz, nudności,
• Nowotwory, a dokładnie guzy zlokalizowane w drogach moczowych lub uciskające drogi moczowe,
• Schorzenia prostaty u mężczyzn, w tym przerost prostaty oraz rak prostaty, czemu może towarzyszyć krwiomocz,
• Pęcherz neurogenny, gdy pojawiają się problemy z jego nieprawidłowym kurczeniem się i dochodzi do zatrzymania moczu,
• Zrosty w układzie moczowym po operacjach.

Inne przyczyny skąpomoczu

Dodatkowo do pojawienia się skąpomoczu mogą przyczyniać się:

• Infekcje układu moczowego – skąpomocz u dzieci oraz u dorosłych może wynikać z pojawienia się zakażeń bakteryjnych lub grzybiczych nerek, pęcherza, dróg i cewki moczowej,
• Stosowanie określonych rodzajów leków, między innymi antybiotyku gentamycyny, leków na nadciśnienie tętnicze zaliczanych do kategorii inhibitorów ACE,
• Złośliwe nadciśnienie tętnicze o wysokim ciśnieniu rozkurczowym powyżej 150 mmHg, któremu może towarzyszyć niewydolność nerek,
• Sarkoidoza – choroba autoimmunologiczna, w której dochodzi do tworzenia się guzków zapalnych w różnych częściach ciała, w tym w płucach.

Skąpomocz w ciąży

Jeżeli ma miejsce skąpomocz w ciąży, należy pamiętać o tym, że może on świadczyć o bardzo groźnym stanie przedrzucawkowym, określanym też jako zatrucie ciążowe albo gestoza, w trakcie którego dochodzi również do nadciśnienia tętniczego oraz do białkomoczu.

Stan przedrzucawkowy może prowadzić do przedwczesnego porodu, niewydolności nerek, zawału, a nawet zgonu matki, a także zwiększa on umieralność płodów i noworodków.

Diagnostyka w skąpomoczu

W celu zdiagnozowania dolegliwości prowadzonej do skąpomoczu przeprowadza się określone badania laboratoryjne, do których zaliczane są głównie oznaczenie poziomu kreatyniny i poziomu GFR, czyli filtracji – przesączania kłębuszkowego.

Dodatkowo w celu diagnostyki dolegliwości wykonuje się badania obrazowe, w tym USG nerek oraz układu moczowego.